10iNSAN HAREKETLiL isi U L U SLARARASI DERGiSi I N TERNATIONAL J OURNAL OF HUMAN M OBILITY I J H M Sinirsiz Dünyadan Duvarli Dünyaya: Göçe Karsi Insa Edilen Sinir Duvarlari Üzerine Türkiye Merkezli Bir Degerlendirme 1 Hakan Ünay2 Öz Bu çalismada Berlin Duvari yikildiktan sonra küresellesmenin ortaya çikardigi sinirsiz dünya kavrami yeni insa edilen duvarlarla birlikte sorgulanmaktadir. Dünya genelinde cografya fark etmeksizin devletler göçe karsi sinirlarini duvarla kapatma yarisina girmistir. Bu çalismada, söz konusu bu devletlerden biri olan Türkiye, gerek göç güzergahindaki hedef ve transit bir ülke olmasi gerekse sinirlarinin çogunun duvarlarla çevrili olmasi nedeniyle örnek ülke olarak incelenmektedir. Nitekim Türkiye sadece sinirlari komsu ülkeler tarafindan sinirlari duvarlarla çevrili bir ülke olmasinin yani sira kendisi de son dönemlerde sinirlarini duvarlarla kontrol etme yöntemini benimseyen önemli bir kaynak, transit ve hedef ülkedir. Çalismada göç, geleneksel olmayan güvenlik yaklasimi baglaminda degerlendirilirken, göçe karsi insa edilen duvarlarin sosyolojik arka plani için ise Foucault’un iktidar teknolojileri kavramindan yararlanilmaktadir. Çalismada “duvar”, sadece fiziki bir politika araci olarak degil teorik ve sosyolojik arka plani ile bir iktidar teknolojisi olarak ele alinmaktadir. Dolayisiyla bu çalisma uygulamali bir çalismadan ziyade teorik bir tartismanin pratige aktarimini konu almaktadir. Bu çalismayla, “sinirsiz” dünyanin artik “duvarli” bir dünya haline geldigi ve dünyanin duvarlarla çevrili ülkelerinden biri haline gelen Türkiye’nin sinir yönetiminin sinir ve duvarlar baglaminda elestirel analizi ortaya konulmaktadir.

Bu çalismada 1848-49 Macar Bagimsizlik Savasi sonrasi Lajos Kossuth ile beraber Osmanli’ya siginan mültecilerden din degistirerek Kirim Savasi’na katilan Macarlar konu edinilmistir. Bunlarin kisa hayat hikâyeleri betimlenmistir. 1848-49 Macar Bagimsizlik Savasi, mültecilerin Osmanli topraklarindaki kamplari, güzergâhlari ve yerlesimleri, bu sürecin uluslararasi diplomaside yansimalari da kisaca ele alinmistir. Metin içinde ayrica 18. Yüzyilda Osmanli’ya iltica eden Macar soylular ve dönemin tarihi kosullari hakkinda da bilgi verilmistir. Macar Bagimsizlik Savasi ve Kirim Savasi hakkinda ayrintiya girilmemis, Eylül 1855 Kars Kalesi’nin Ruslara teslim edilisiyle (Kars’in Sükûtu) ilgili General György Kmety’nin [Ismail Pasa] A Narrative of the Defence of Kars on the 29th September 1855 adli hatiratina deginilmistir. Çalisma tarih ve diplomasi kavramlarini göç, mülteci, iskân, yardim ve istihdam baglaminda ele almaya çalismistir. Kirim Savasi’na katilan Macar askerlerin Osmanli topraklarindaki adlari, Macar ve Osmanli ordusundaki rütbeleri ve Kirim Savasi disindaki askeri görevleri de ayrica belirtilmistir. Çalismaya General Kmety [Ismail Pasa] ve General Richárd Guyon [Hursid Pasha] ile ilgili dört belge Osmanli Arsivinden eklenmistir

Literatürde mültecilerle çalismanin, çalisan kisilerin psikolojik sagligi üzerinde olumsuz etkileri oldugunu gösteren birçok çalisma bulunmaktadir. Bu çalismalarin çogunlugunu Ikincil Travma (IT) ve Dolayli Travma (DT) çalismalari olusturmaktadir. Bunun yaninda, mültecilerle çalisanlarda anksiyete, depresyon ve tükenmislik gibi psikolojik zorluklarin görüldügüne dair çalismalar da yer almaktadir. Bu makalenin amaci, IT, DT, anksiyete, depresyon ve tükenmislik kavramlarini açiklamak, mültecilerle çalisanlarda bu psikolojik zorluklarin görülme sikligini raporlamis olan çalismalarin bir derlemesini sunmak ve bu psikolojik problemlerin gelismesinde rol oynayan risk faktörlerini ortaya koymaktir. Bu derlemenin, özellikle Türkiye gibi fazla sayida mülteciye ev sahipligi yapan ülkelerde mültecilerle çalisanlarin yasadigi zorluklara dikkat çekmek ve bu hususta devlet kurumlarinin ve sivil toplum kuruluslarinin bu kisilere yönelik müdahale çalismalari gelistirmelerinin önemini vurgulamak açisindan önemli bir kaynak olabilecegi düsünülmektedir.

Göç alanina iliskin tarih boyunca pek çok arastirma yapilmistir. Göçün cinsiyet temelli analizi ise 20.yy. da yapilan çalismalara dayanmaktadir. 20.yy. a kadar göçte kadinin yeri edilgen bir konumda tutulurken, zamanla kadinlar göçün en önemli aktörü olarak tanimlanmistir. Bu durum, göç egilimlerini cinsiyet temelli alanlara yönlendirmistir. Günümüzde dünya genelindeki birçok kadinin, aile bireylerine bakmak, egitim gibi amaçlarla uluslararasi göçte aktif olarak yer aldigi bilinmektedir. Bununla birlikte ekonomik gerekçelerle ya da zorunlu kosullar sebebiyle göç ettikleri ülkelerde göçmen kadinlarin çalisma hayatinda yer alma talepleri her geçen gün artmaktadir. Ancak bu nüfusun isgücü piyasasina katilimina iliskin cinsiyet rollerine dayanan geleneksel, kültürel ve yasal birtakim zorluklar bulunmaktadir. Isgücü piyasasina giriste yasanilan bu zorluklar göç sürecinde yer almis bu kadinlari ekonomik ve psikolojik yönden kirilgan hale getirmektedir. Bu yönüyle küresel düzeyde yasanan göç egilimlerinin isgücü piyasalari yönüyle de cinsiyet temelli ele alinmasi önemli bir çalisma alanini olusturmaktadir. Bu çalismada, uluslararasi göç sürecinde ve isgücü piyasalarindaki göçmen kadinlardan yola çikarak Türkiye’de son yillarda siginmaci nüfusun büyük bir kismini olusturan Suriyeli kadinlarin ekonomik hayata katilimda karsilastiklari güçlüklere yer verilmistir. Çesitli arastirma raporlarinin da incelendigi çalismada, Suriyeli kadinlarin çalisma hayatina girmede cinsiyet rollerine bagli olarak geleneksel-kültürel engeller ve kayit disilik, ücret adaletsizligi ile isyeri uyumu gibi zorluklarla karsilastigi anlasilmistir. Bu zorluklara ragmen kadinlarin isgücü piyasasinda yer almalarinin hane ve toplum içindeki statülerini yükseltmelerine, ekonomik, psikolojik dayanikliliklarina ve sosyal uyumlarina katki sagladigi da görülmüstür.

Bu çalismada Berlin Duvari yikildiktan sonra küresellesmenin ortaya çikardigi sinirsiz dünya kavrami yeni insa edilen duvarlarla birlikte sorgulanmaktadir. Dünya genelinde cografya fark etmeksizin devletler göçe karsi sinirlarini duvarla kapatma yarisina girmistir. Bu çalismada, söz konusu bu devletlerden biri olan Türkiye, gerek göç güzergahindaki hedef ve transit bir ülke olmasi gerekse sinirlarinin çogunun duvarlarla çevrili olmasi nedeniyle örnek ülke olarak incelenmektedir. Nitekim Türkiye sadece sinirlari komsu ülkeler tarafindan sinirlari duvarlarla çevrili bir ülke olmasinin yani sira kendisi de son dönemlerde sinirlarini duvarlarla kontrol etme yöntemini benimseyen önemli bir kaynak, transit ve hedef ülkedir. Çalismada göç, geleneksel olmayan güvenlik yaklasimi baglaminda degerlendirilirken, göçe karsi insa edilen duvarlarin sosyolojik arka plani için ise Foucault’un iktidar teknolojileri kavramindan yararlanilmaktadir. Çalismada “duvar”, sadece fiziki bir politika araci olarak degil teorik ve sosyolojik arka plani ile bir iktidar teknolojisi olarak ele alinmaktadir. Dolayisiyla bu çalisma uygulamali bir çalismadan ziyade teorik bir tartismanin pratige aktarimini konu almaktadir. Bu çalismayla, “sinirsiz” dünyanin artik “duvarli” bir dünya haline geldigi ve dünyanin duvarlarla çevrili ülkelerinden biri haline gelen Türkiye’nin sinir yönetiminin sinir ve duvarlar baglaminda elestirel analizi ortaya konulmaktadir.

Bu çalisma Avrupa Birligi’nin Erasmus+ programi tarafindan ortak olarak fonlandirilmistir. On iki yazarli proje raporu kitabinin editörleri Meike Rombach (TUM), Vivienne Whitaker (SF&G) ve Iacopo Benedetti (OnP)’dir. Arastirmada Almanya, Ispanya, Avusturya, Isveç ve Ingiltere olmak üzere bes Avrupa ülkesindeki kültürlerarasi kent bahçelerindeki göçmen topluluklar, bu bahçelerdeki sosyal katilim ve egitim olanaklari ile bunlarin göçmenler üzerindeki etkileri incelenmistir. Anket ve mülakat çalismalariyla nitel ve nicel yöntemlerin birlestigi karma bir metot uygulanmistir. Bu kitap elestirisinde, çalisma özetlendikten sonra niteligi ile Türkiye’ye uygulanabilirligi kisaca tartisilmistir.

Göç degisim demektir. Hem göçeni degistirir, hem de yerli olani. Türklerin Almanya’ya göçü, kendilerini degistirdigi gibi, geldikleri ülkeyi ve Türkiye toplumunu da degistirdi. Çagimizda ilk kez Anadolu insani toplu olarak sinir ötesi bir baska ülkeye göçtü. Bu olay ülkede hemen gündem yaratti. Almanya’ya gelen Türkler, aliskin olmadiklari, bilmedikleri bir toplumsal ortama, bilmedikleri bir çalisma ortamina girdiler. Hemen derneklesmeye, daha önemlisi sendikalasmaya basladilar. Çalisma hayatinda, sigortalilasmayi, çalisma sürelerinin yasal belirlenmesini, yillik izin gibi haklari gördüler. Türkiye’de kalan ailelerine gönderdikleri dövizleriyle uzun yillar ülkenin en önemli döviz kaynagi oldular. Ev arsa yatirimlariyla insaat sektöründe önemli bir siçrama sagladilar. Mektuplariyla ve yillik izinde kendileri gelerek anlattiklariyla bilgi ve bilinç etkileme süreci baslattilar.

Bu çalismada Berlin Duvari yikildiktan sonra küresellesmenin ortaya çikardigi sinirsiz dünya kavrami yeni insa edilen duvarlarla birlikte sorgulanmaktadir. Dünya genelinde cografya fark etmeksizin devletler göçe karsi sinirlarini duvarla kapatma yarisina girmistir. Bu çalismada, söz konusu bu devletlerden biri olan Türkiye, gerek göç güzergahindaki hedef ve transit bir ülke olmasi gerekse sinirlarinin çogunun duvarlarla çevrili olmasi nedeniyle örnek ülke olarak incelenmektedir. Nitekim Türkiye sadece sinirlari komsu ülkeler tarafindan sinirlari duvarlarla çevrili bir ülke olmasinin yani sira kendisi de son dönemlerde sinirlarini duvarlarla kontrol etme yöntemini benimseyen önemli bir kaynak, transit ve hedef ülkedir. Çalismada göç, geleneksel olmayan güvenlik yaklasimi baglaminda degerlendirilirken, göçe karsi insa edilen duvarlarin sosyolojik arka plani için ise Foucault’un iktidar teknolojileri kavramindan yararlanilmaktadir. Çalismada “duvar”, sadece fiziki bir politika araci olarak degil teorik ve sosyolojik arka plani ile bir iktidar teknolojisi olarak ele alinmaktadir. Dolayisiyla bu çalisma uygulamali bir çalismadan ziyade teorik bir tartismanin pratige aktarimini konu almaktadir. Bu çalismayla, “sinirsiz” dünyanin artik “duvarli” bir dünya haline geldigi ve dünyanin duvarlarla çevrili ülkelerinden biri haline gelen Türkiye’nin sinir yönetiminin sinir ve duvarlar baglaminda elestirel analizi ortaya konulmaktadir.